Cyberprzemoc - czym jest? Rodzaje, skutki, objawy cyberprzemocy. Co grozi za cyberbullying?

Żyjemy w świecie Internetu, telefonów, komputeryzacji. Internet daje nam ogromne możliwości, ułatwia pracę, naukę, zdobywanie informacji, kontaktowanie się z innymi. Telefony ułatwiają nam życie w wielu jego aspektach, pozwalają na kontaktowanie się, korzystanie z Internetu… Wszystko zazębia się ze sobą, tworząc nowoczesną sieć informacji, rozrywki, nauki oraz możliwości. Niestety, ma ona swoją ciemną stronę. Jest furtką do nowej formy przemocy, która nie zostawia śladów na ciele. To przemoc, którą trudno dostrzec, zdiagnozować. To cyberprzemoc, dla której Internet i telefon komórkowy są narzędziem dotarcia do ofiar.

Czym jest cyberprzemoc?

Cyberprzemoc, znana również pod nazwą: cyberbullying, to przemoc z użyciem nowoczesnych technologii, zwłaszcza sieci Internet oraz telefonii komórkowej. Czy to zjawisko stosunkowo nowe? Istnieje, odkąd istnieje Internet i telefony, także nie jest czymś bardzo nowym. Niestety, w ostatnich latach o wiele bardziej przybiera na sile, tworzone są nowe formy i metody atakowania swoich ofiar, poważniejsze są również skutki tego rodzaju przemocy. Szacuje się, że cyberprzemoc dotyka nawet do 50% ludzi, zwłaszcza młodych. Oznacza to, że co druga osoba przynajmniej raz zetknęła się z tą formą agresji!

Na czym polega cyberbullying? Cel i rodzaje cyberprzemocy

Cyberprzemoc, jak każda inna forma przemocy, ma na celu zadanie bólu (w tym wypadku głownie psychicznego) i sprawienie przykrości drugiej stronie. Akty przemocy są zwykle powtarzalne, ale obejmują różne formy. Do technik cyberprzemocy zaliczyć można:

• nękanie, grożenie, straszenie przez telefon, komunikatory poprzez pisanie postów, komentarzy, SMSów;
• publikowanie obrażających lub wulgarnych postów i komentarzy;
• wykluczanie z grona znajomych, np. na portalach społecznościowych;
• rozsyłanie wyśmiewających lub obraźliwych treści na nasz temat;
• publikowanie ośmieszających lub upokarzających zdjęć (fotomontaży również);
• włamania na konta serwisów społecznościowych oraz publikowanie tam własnych treści;
• podszywanie się pod inne osoby;
• sexting - czyli przesyłanie zdjęć o tematyce seksualnej, pornograficznej.

Terminem łączącym się z cyberprzemocą jest hejt. Pochodzi on od angielskiego "hate", które znaczy nienawidzić. Hejt w sieci i mediach społecznościowych obejmuje obrażanie, wyśmiewanie kogoś, umieszczanie nienawistnych komentarzy na jego temat. Hejt może dotyczyć każdej osoby: ucznia, osoby dorosłej, a nawet znanej. Bardzo często gwiazdy i celebryci padają ofiarami cyberhejtu.

Przyczyny cyberbullyingu - skąd biorą się agresorzy w sieci, a skąd ofiary?

Dlaczego rodzi się przemoc w sieci? Kto za nią odpowiada i dlaczego inni padają jej ofiarami? Na to pytanie trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć. Bardzo często za bycie sprawcą oraz ofiara odpowiadają czynniki środowiskowe oraz osobowościowe. Sprawcy przemocy to najczęściej osoby:

• o niskiej pewności siebie, które tym sposobem zadawania przemocy rekompensują sobie niewielką samoocenę;
• wychowywane w rodzinach przemocowych, patologicznych lub z problemem nadmiernej surowości opiekunów;
• o skłonnościach socjopatycznych, czerpiące przyjemność ze sprawiania innym przykrości.

Ofiary tej formy przemocy to najczęściej ludzie:

• Mało odporni psychicznie, o niskiej samoocenie, uległe;
• Poszukujące w sieci przyjaciół, rozrywki, mające trudności z funkcjonowaniem w świecie rzeczywistym;
• Nieśmiałe, zakompleksione, mające trudności z asertywnością, bronieniem swojego zdania.

Cyberprzemoc jest w tym wypadku podobna do tradycyjnej: sprawca to osoba z problemami lub socjopata. Ofiara to człowiek uległy, zakompleksiony, mało pewny siebie. Niestety, w tym przypadku sprawcą może być również ktoś podobny do ofiary: nieśmiały i cichy, który w świecie wirtualnym przejmuję rolę agresora.

Objawy cyberprzemocy

Jak rozpoznać, że to cyberprzemoc? Jak poznać jej ofiarę? Nie jest to zadanie łatwe, ponieważ oprawcy zwykle działają anonimowo, nie ma również żadnych fizycznych objawów tego rodzaju przemocy, jak np. siniaki. To rodzaj przemocy psychicznej, niezwykle trudnej do zdiagnozowania. Naszą uwagę powinny jednak zwrócić pewne oznaki.

• Bliska osoba wiele czasu spędza w sieci lub z telefonem w dłoni lub wręcz przeciwnie: unika tych mediów, choć wcześniej korzystała z nich;
• Coś zmieniło się w zachowaniu bliskiej osoby: jest wystraszona, smutna, zalękniona, unika rozmów na pewne tematy;
• Biska nam osoba stała się apatyczna lub wręcz odwrotnie: agresywna, ma problemy ze snem, jest rozdrażniona, nie może się na niczym skupić;
• Bliska osoba ograniczyła lub zablokowała dostęp do swoich informacji w sieci, np. profili w serwisach społecznościowych, zmieniła hasło dostępu do maila.

Zmiana zachowania w połączeniu z nagminnym obcowaniem z mediami lub całkowite ich ograniczenie powinny wzbudzić naszą czujność. Warto o tym pamiętać, ponieważ cyberprzemoc jest zjawiskiem, niosącym bardzo poważne skutki.

Skutki psychiczne cyberbullyingu - jak pomóc ofiarom?

Przemoc w sieci nie zostawia śladów na ciele, co nie znaczy, że nie ma żadnych konsekwencji. Jakie skutki może nieść za sobą przemoc w internecie dla jej ofiar? Zwykle są one po pewnym czasie zauważalne dla otoczenia i obejmują:

• przeżywanie bardzo negatywnych emocji: strach, lęk, złość, gniew, frustracja;
• poczucie bezradności;
• spadek samooceny i pewności siebie;
• problemy ze snem i koncentrowaniem uwagi;
• nasilenie izolacji społecznej;
• zaniedbywanie swoich obowiązków osobistych i zawodowych;
• nastroje depresyjne;
• myśli, a nawet próby samobójcze.

Wiele zależy od cech danej osoby: ofiary mogą różnie reagować na cyberprzemoc i jej skutki mogą być różnorodne. Ofiary cyberprzemocy mogą, ale nie muszą wymagać pomocy. W wielu przypadkach wdraża się wsparcie w postaci okresowej terapii psychologicznej. W momencie, gdy cyberprzemoc była długotrwała lub bardzo zaawansowana, podejrzewa się depresję lub inne zaburzenia, ofiara skierowana zostaje na badania psychiatryczne.

Co grozi za cyberprzemoc?

Zwykle sprawca przemocy w sieci długo pozostaje bezkarny. Trudno bowiem zdiagnozować, kiedy mamy do czynienia z cyberprzemocą, a ofiara milczy. Wielu sprawców przemocy w sieci, którym grozi zdemaskowanie zaczynają niszczyć dowody: uszkadzają komputer, telefon. Obecnie jednak policja i policyjni specjaliści z zakresu informatyki są w stanie odtworzyć dane nawet z uszkodzonego sprzętu. Nie ma więc problemu w tym, aby ustalić adres IP takiego komputera, numer, z jakiego wysyłano SMS-y z groźbami czy roznegliżowane zdjęcia. Wielu sprawców cyberprzemocy dosięga sprawiedliwość i muszą ponieść konsekwencje swoich działań. Jakie skutki prawne niesie za sobą tego rodzaju przemoc? Według kodeksu karnego sprawcom może grozić grzywna lub kara do roku pozbawienia wolności.

Profilaktyka cyberprzemocy

Cyberbullying przybiera na znaczeniu tak, jak rośnie w siłę Internet i korzystanie z telefonów komórkowych. Czy można chronić się przed tą formą przemocy? Oczywiście i warto to czynić, zwłaszcza dla dobra naszych dzieci, dla których świat komputerów i Internetu nie ma już tajemnic. Co warto robić? Przede wszystkim:

• nie spieszmy się z edukacją komputerową naszych dzieci - dwulatek nie musi godzinami oglądać bajek na laptopie, a przedszkolak mieć własnej, prawdziwej komórki. Małemu dziecku wystarczy bajka obejrzana pod nadzorem rodziców oraz telefon-zabawka, dzięki której będzie mógł "dzwonić" do babci lub nagrywać swój głos (to stymuluje rozwój mowy!);
• uczmy dziecko, do czego służy komputer i Internet, w czym pomaga i jakie daje możliwości, pokazujmy mu ciekawe programy edukacyjne, zdjęcia interesujących miejsc, zwierząt;
• tłumaczmy dziecku, że komputer i Internet również mają swoją ciemną stronę, że czasami ktoś może wykorzystać to, co tam zamieszczamy i sprawić nam przykrość, np. Ola wrzuciła na Facebooka swój obraz, ale Zosia skopiowała go i napisała, że to jej praca i wszyscy jej gratulowali. Nie straszmy dziecka, zwłaszcza małego - wyjaśnijmy, że możliwości Internetu i komputerów czasami mogą nam zaszkodzić;
• uwrażliwiajmy dziecko, aby informowało nas, gdy ktoś sprawi mu przykrość w sieci lub zaobserwuje, że spotkało to kogoś z jego znajomych. Wyjaśnijmy, że takie zachowanie jest niewłaściwe i sprawcę musi spotkać kara;
• gdy dziecko dopuści się cyberprzemocy, postępujemy tak samo - musi zrozumieć, co zrobiło źle i naprawić swój błąd, np. napisać miły post na temat koleżanki i przeprosić za swoje zachowanie itp.

Zajęcia z zakresu cyberbullyingu warto przeprowadzić również w szkole, uwrażliwiając na tematykę przemocy w internecie.